روستای پیوه ژن از توابع بخش احمد آباد شهرستان مشهد در ۶۵ کیلومتری شهر مشهد بعد از نیروگاه بادی بینالود، در دل رشته کوه های بینالود قرار دارد.
عرض جغرافیایی روستا : ۳۵/۳۶ ، طول جغرافیایی: ۲۱/ ۵۹ و ارتفاع از سطح دریا : ۱۷۲۰ متر می باشد.
به همین دلیل روستا پیوه ژن به عنوان بزرگترین روستای طولی استان خراسان و سومین روستای طولی ایران می باشد.
تاریخ و قدمت روستا:
دکتر الهام پسندیده استاد دانشگاه تاریخ نویس با توجه به تحقیقات میدانی که از این روستا به عمل آورده است که در کتاب خود نیز به چاپ رسانده قدمت این روستا را به ۶۳۰۰ سال قبل تخمین زده است.
همچنین در کتاب هفت خاتون هفت قلعه نوشته دکتر باستانی پاریزی که تحقیقات زیادی در باره آناهیتا الهه معبد زرتشت شده است در صفحه ۲۷۰ این چنین نام پیوه ژن توصیف شده است:
پیوه ژن هیچ ربطی به بیوه زن ندارد و این فقط تلفظ اشتباه آمیانه بوده است و نام اصلی پیوه ژن را طبق مطالعات و تحقیقات پایاب ژن بوده است.
پیوه ژن از دو کلمه ترکیبی به نام پایاب + ژن تشکیل شده است که معنی آن در ایران باستان چشمه و ژن هم به معنی زن بوده است که در کتب موجود در آستان قدس رضوی اینطور آماده است. آناهیتا الهه معبد زرتشت برای غسل به چشمه این روستا می آمده که وجود قبرستان زرتشتیان در روستا گواه بر تاریخ پر قدمت این روستا است (کتاب نیشابور شهر فیروزه ص۲۰۶ تالیف فریدون گرایلی)
آتشکده پایاب ژن
طبق شواهد و بنا های موجود در روستای پیوه ژن آتشکده و یا معبد آناهیتا نیز وجود دارد همانطور که در تاریخ مشخص است این بنا ها در بلندای کوه برپا میشده بنای موجود به آتشکده در روستای پیوه ژن بر بلندترین قله این روستا برپا گردیده است که عمر آن به دوره ساسانیان بر میگردد که بعد ها به عنوان برج نگهبانی روستا استفاده می شده که هم اکنون بجز چند دیوار سنگی از آن بنا باقی نمانده است. قابل به ذکر است مردم روستا برای برپایی آیین چهار شنبه سوری از قدیم به همین آتشکده می روند و این رسم را بر فراز این قله برپا میکنند
قلعه کهنه پیوه ژن
قلعه کهنه پیوه ژن مربوط به اواخر دوران های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان مشهد، بخش احمد آباد، روستای پیوه ژن واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۳۵۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قابل ذکر است به خاطر اینکه این روستا در ایران باستان از موقعیت خاص و معبد گاه های مورد احترام قاعل بوده است بالغ بر ۷ برج نگهبانی و همچنین حدودا ۱۵ کیلومتر راه زیر زمینی که معروف به سُم یا شهر زیر زمینی بوده است که هم اکنون آثاری از این ها موجود میباشد.
آسیاب دستی
یکی دیگر از آثار تاریخی روستای پیوژن وجود آسیاب دستی ای است که هم اکنون قابل بهره برداری می باشد.
حمام تاریخی پیوه ژن
این حمام به لحاظ موقعیت در دهستان پیوه ژن در ابتدای حاشیه محور اصلی روستایی به همین نام در نزدیکی مشهد واقع شده است که قدمت آن به دوره صفویه بر می گردد . معماری این بنا، از ۲ بخش شش ضلعی و مکانهای ارتباطی نظیر بینه ، سربینه تشکیل شده است.
تاریخ ثبت این حمام ۱/۰۸/۱۳۹۰ با شماره ثبت ۳۰۴۷۴
قابل ذکر است مسجد جامع و حمام پیوه ژن حدود ۴۰۰ سال قبل به دستور شاه حسین صفوی مورد بازسازی قرار گفته است.
گردشگری مذهبی
مراسم تعزیه خوانی روستای پیوه ژن با بیش از ۳۰۰ سال قدمت
هنر تعزیه در ایران به مرور زمان دستخوش تغییرات زیادی شده است، اما هنوز هم توانسته است جزء زیباترین و پر قدمت ترین هنرهای عامه ایرانیان باشد. هنوز هم این هنر در ایران هر چند که بسیار کم از شمالی ترین نقاط کشور تا جنوبی ترین نقاط کشور به شکل محدودی برگزار می شود. تعزیه خوان های خوش ذوقی در کشور تلاش می کنند تا این میراث اصیل ما ایرانیان زنده بماند و نسل های بعدی هم بتوانند از این هنر بهره ببرند. در واقع تلاشی که این تعزیه خوان ها انجام می دهند همان گردشگری مذهبی، بازاریابی گردشگر یا Tourism marketing است اما به گونه ایی دیگر، اگر خیلی از توریسم های بین المللی، ایران را با قصه های فولک لوریک هزار یک و شب کشورمان می شناسند، باید تلاش کنیم این توریسم ها ایران را با تعزیه هم بشناسند. هم اکنون نیز تعداد از توریسم ها که شیفته فرهنگ ایرانی هستند با تعزیه آشنایی دارند و به همین علت هر ساله جهت شرکت درمراسم محرم و دیدن نمایش تعزیه به ایران سفر می کنند اما صنعت توریسم کشور جهت معرفی ایران و فرهنگ غنی خود نیاز به تلاشی بیشتر جهت پر رنگ نمودن فرهنگ عاشورایی و نمایش های مذهبی خود دارد…
چنین به نظر می رسد که تلاش و پیگیری برای احیاء مجدد این رسم دیرینه همانند گذشته، تاثیرات غیر قابل انکاری در زنده نگه داشتن نام، یاد و فلسفه عاشورا در میان نسل جدید کشورمان داشته باشد.
آیین برپایی چادر تکیه که به زودی ثبت میراث فرهنگی میشود.
یکی دیگر از سنن پیش از تعذیه خوانی، مراسم سوگواری و گرامی داشت حادثه کربلا در روستای پیوه ژن، برپایی چادر و به اصطلاح خیمه زده است. این امر همه ساله همزمان با رسم علم گردانی چند روز مانده به محرم در تکیه برگزار می گردد.
در آخرین جمعه ماه ذی الحجه بعد از مراسم دعای ندبه مردم روستا گرد هم می آیند و با برداشتن علم و بیرق عزا شروع به چاوشی خوانی میکنند این مراسم از اول روستا شروع شده و تا آخرین خانه روستا میروند در بین افرادی که نذری دارند به جلوی این هیت می آیند و نذر خود را برای محرم به میاندار هیت میدهند در آخر مراسم وقتی به نزدیکی تکیه میرسند با کمک جوانان چادر تکیه که مراسم خاصی دارد را برپا میکنند
آیین مذهبی قربانی کردن گوسفند در روز تاسوعا
این مراسم از صبح روز تا سوعا شروع و تا اذان ظهر ادامه می یابد در این روز مردم روستا از گوشه کنار شهر روستا می آیند تا گوسفندان خود را برای دیگ ظهر عاشورا اهدا کنند مردم روستا به این مراسم اعتقاد خواصی دارند طوری که در پایان روز گوسفند کشی بالغ بر یک و نیم تن گوشت خالص جمع آوری می شود و برای مراسم ظهر عاشورا آماده به طبخ می شود قابل به ذکر است به دلیل اینکه مراسم تعزیه خوانی روستای پیوه ژن یکی از بزرگتریم این مراسم در اسنتان است برای مراسم ناهار ظهر عاشورا بالغ بر ۷ هزار نفر در این روز پذیرایی می شوند
امام زاده گان هاشم و محتشم
علاوه بر جنبه های گردشگری این روستا از نظر مذهبی نیز حائز اهمیت است این روستا دارای دو امام زاده به نام های هاشم و محتشم (علیه السلام) که نسب این دو بزرگوار به نوادگان امام سجاد (علیه السلام) و فرزندان اظهر بن امام زین العابدین (علیه السلام) میباشند.
این روستا به خاطر مقبره دو امام زاده و نیز مسجد جامع تاریخی که در آن واقع گردیده، وقفیات بسیار زیادی دارد که میتوان از مهم ترین وقفیات این روستا تمامی اراضی ایران خودرو خراسان و شهرک صنعتی بینالود همچنین اراضی دهشیب بخش های مهمی از روستا های اوارشک، درخت سپیدار، فخرداود حتی تا وقفیاتی که در سرخس است اشاره کرد.
سنگ وقف نامه در حرم مطهر
یکی دیگر از شگفتی های این روستا تنها سنگ وقف نامه حرم مطهر رضوی است که بر روی سنگ نوشته ای در حرم مطهر ابتدای ورودی مسجد گوهر شاد جنب کفشداری ۱۲ نصب میباشد.
همچنین در کنار مقبره این دو امام زاده حدود ۱۱ سویت آپارتمان مجهز مبله برای رفاه حال زائران و گردشگران تهیه شده است
آیین شب های چراغ برات
اگرچه برات در اسناد بانکی ارائه سندی معتبر برای دریافت وجه نقد معنا دارد اما در ادبیات دینی و فرهنگ عامه در روستای پیوه ژن کاربردی مشخص دارد به گونه ای که در استانهای خراسان سه شب قبل از نیمه شعبان را “برات” گویند.
در پیوه ژن، در این شبها مردم با روشن کردن شمع بر گلزار درگذشتگان خود برای شادی روح آنها دعا می‌خوانند و این چراقانی کردن مزار درگذشتگان به چراغ برات معروف شده که با گذشت چندین سده همچنان در فرهنگ مردم روستا تجلی دارد.
اگرچه آیین برات نیز همچون بسیاری از رسم ورسوم کهن ایرانی آن گونه که باید مورد نقد و بررسی قرار نگرفته، ولی اسنادی وجود دارد که این آیین زرتشتی در اثر مرور زمان رنگ اسلامی گرفته و در فرهنگ دینی و اسلامی نیز ورود یافته و همچنان نیز این سنت حسنه با جلای اسلامی در ایران زمین وجود دارد.
گرامیداشت درگذشتگان در بین ایرانیان از دیرباز برای رفتگان خود احترام خاصی قائل بوده و سعی می‌کرده اند که به نوعی روح آنان را از خود راضی نگه دارند و بر اساس همین سنت اساس مراسم گوناگونی برای تجلیل از مردگان و شادی روح آنها و طلب آمرزشان در نقطه، نقطه ایران زمین وجود دارد که در روستای پیوه ژن به این رسوم “چراغ برات” می‌گویند که موضوع شناخته شده ای در بین خراسانی هاست.
گردشگری طبیعی روستای پیوه ژن
فاصله ای روستا تا مسیر جاده اصلی تقریبا ۹ کیلومتر می باشد که جاده کاملا مشخص و آسفالت همچنین با نور پردازی برای شب می باشد این جاده از دل دره ای سر سبز و بسیار زیبا میگذرد و وارد روستا میشود.
ورودی روستا با اجرا شدن طرح هادی و مسیر رودخانه جلوه خاصی به این روستا داده است
همانطور که گفته شد پیوه ژن بزرگترین روستای طولی استان خراسان است که از همان ابتدا وارد جاده ای سرسبز و باغاتی باشکوه میباشد این روستا داری رودخانه ای زیبا که تا آوخر اردیبهشت از آن آب جاری میباشد.
خانه های پلکانی
یکی دیگر از شگفتی های این روستا خانه های پلکانی این روستا میباشد و میتوان گفت بزرگترین روستایی است که در ایران این خانه به صورت طولی و با معماری خاصی چیده شده است.
پیوه ژن در دل رشته کوه های بینالود
با توجه به اینکه روستای پیوه ژن در دل رشته کوه های بینالود قرار گرفته است مسیر کوه نوردی بیشتر کوه نوردان استان و حتی خارجی را در برگرفته و هرسال تعداد بیشماری از کوه نوردان این مسیر را برای فتح قله های سر به فلک کشیده بینالود انتخاب میکنند قابل ذکر است در پیوه ژن دو ایستگاه استراحت کوه نوردان تهییه شده است.
معادن پیوه ژن:
روستای پیوژن دارای دو معدن استراژیک در استان است یکی معدن سنگ آهن غارکهنه و دیگری معدن سنگ آهن چهار سو، این دو معدن از بزرگترین معادن سنگ آهن استان خراسان میباشند.
دیگر غارهای پیوه ژن
پیوه ژن به دلیل این که دردل رشته کوه های بینالود قرار دارد دارای غارها متعددی میباشد که هرساله گردشگران زیادی را از نقاط مختلف ایران برای دیدن این مکان های زیبا به پیوه ژن می کشاند.
گردشگری غذا
پیوه ژن تنها روستای بام طلایی شهرستان مشهد
یکی از بهترین محصولات باغی روستای پیوه ژن آلو بخارای این روستا می باشد جوری که دکتر علی شریعتی هم در یکی از مقالات خود نامی از این محصول روستا برده است. آلوی پیوه ژن تقریبا به یک برند جهانی تبدیل شده است و هر ساله مقدار زیادی از این آلو به کشور های مختلف اللخصوص حوزه ی خلیج فارس صادر میشود.
محصولات باغی پیوه ژن:
این روستا به خاطر شرایط آب و هوای مطلوب و آب فراوان رشته کوهای بینالود دارای تنوع محصول های متنوع باغی می باشد که از جمله آن ها می توان به سیب، گردو، انگور، بادام، گلابی، انواع هلو و گیلاس اشاره نمود.
آیین پاکسازی روستا از زباله و استقبال از نوروز
همراه با آمدن فصل بهار و نو شدن دوباره زمین رسمی زیبا در پیوه ژن که در اولین جمعه فروردین با کمک همه اهالی روستا شروع به جمع آوری زباله کف رودخانه میکنند. در این روز با گروه های موسیقی محلی همراه میشوند و بعد از جمع آوری زباله، اهالی در محلی جمع میشوند و شروع به بازی ها و رقص های محلی میکنند و آمدن بهار را جشن میگیرند.
مراسم نذری پخت آش مخصوص(بلغور) پیوه ژنی و دعا برای باران
این مراسم در وقت های خشک سالی وقتی که باران نمی بارد در روستای پیوه ژن برگزار می گردد همچنین قبل از برداشت محصول این آش پخته می شود قابل به ذکر است مواد تهیه این آش به صورت کلی از اهالی روستا جمع میشود و به اصطلاح هر کسی نخودی در این آش بلغور می اندازد
مردم بعد از مراسم دعا و نماز باران این آش را پخش میکنند
قابل به ذکر از بجز خدمات رفاهی از قبیل سویت آپارتمان، سرویس بهداشتی بزرگ ، دو عدد پارک بازی برای کودکان، فروشگاه فروش محصولات باغی و صنایع دستی روستا رستورانی هم با انواع غذا های محلی در این روستا موجود میباشد.
پیوه ژن دهکده جواهر؛
یکی از نقاط قوت روستای پیوه ژن که میشود به عنوان بزرگترین پتانسیل این روستا نام برد صنعت جواهر سازی مردمان این خطه میباشد. هم اکنون ۸۵ درصد از جواهر سازان مشهدی و همچنین ۳۵ درصد از جواهرسازان تهران و همچنین آمار ۱۰۰ درصدی تلخیص کاران طلا و نقره مشهد جز بهترین پتانسیل های این روستا میباشد و خون مردم پیوه ژن آمیخته با هنر است. در قرن های گذشته صنعت کفاشی، صنعت نمد مالی و همچنین صنعت قالی بافی پیوه ژن و حال نزدیک به نیم قرن است که اهالی این روستا به صنعت جواهر سازی روی آورده اند. هم اکنون تیم کمیسیون سازندگان طلا و جواهر اتحادیه مشهد از اهالی این روستا میباشد و تصمیم های مهم صنعتی مربوط به طلا و جواهر کشور با نظر خواهی از هنرمندان این روستا صورت گرفته میشود. و تاکنون چندین فیلم مستند صنعت جواهرسازی از هنرمندان این روستا گرفته شده است و اینطور میتوان گفت که قلب تپنده صنعت جواهر سازی ایران در دل رشته کوه های بینالود می تپد.
از افتخارات هنرمندان این دیار می توان به مقام اولی به منظور ساخت انگشتر امام رئوف در مسابقات طراحی سوغات ره آورد آستان قدس رضوی، و ساخت انگشتر مقام معظم رهبری اشاره نمود. و میتوان به جرات گفت که پیوه ژن مهد اساتید جواهر ساز ایران است.
اهمیت ضرورت ها در بخش صنایع دستی
ایجاد دهکده گوهر سنگ ها با راه اندازی ۵ کارگاه تولید صنایع دستی
فروش صنایع دستی و گردشگری توسط فروشگاه ها و اشتغال پایدار
ایجاد و راه اندازی آموزشگاه طلا و جواهر
ایجاد حداقل ۲۰ کارگاه تولیدی طلا و جواهر
ایجاد کنسرسیوم صادراتی طلا و جواهر پیوه ژن
افق روستای جهانی صنایع دستی و گردشگری طلا و جواهر
در سال ۹۵ از سوی شورای جهانی صنایع دستی یونسکو مشهد به عنوان شهر جهانی گوهر سنگها شناخته شد شاید بدون اقرا میتوان گفت وجود روستای پیوه ژن وهنرمندان این روستا که در صنعت ساخت طلا، جواهر ونقره دستی بر آتش دارند کمک شایانی به موضع مشهد شهر جهانی گوهر سنگ ها داشت و همان طور که گفته شد با توجه پتاسیل بالای روستای پیوه ژن در بخش گردشگری و همچنین صنایع دستی که یکی از قطب های صنعت ساخت طلا و جواهر ایران هست در چشم انداز استانداری برای سال ۹۷ این روستا برای ملی شدن اقدام شده و باید با برنامه ریزی متداول طوری این گام ها برداشته شود که بسوی ثبت روستای جهانی گوهر سنگها و گام برداریم که انشالله لین امر با توجه به پتانسیل این روستا دور از انتظار نیست